Ceren Kulkul
Sokak sanatı birçok farklı dala ayrılmakla birlikte topyekün bir bütün olarak bakıldığında çok net bir mesaj içeriyor aslında; sanat burada her şeyin ve her yerin tam da ortasında. Duruyor. Ve durduğu yerde bize bir şeyler fısıldıyor.
Sadece hislerin ve düşüncelerin değil, siyasetin, tarihin, toplumsal meselelerin izlerini taşıyor, gösteriyor. En önemlisi de gözüne, kulağına değdiği herkesi eleştirel düşünmeye itiyor. Bazen de sadece gülümsetiyor. Öyle ya bazen sadece bunu isteriz.
Bir Sokak Sanatı Cenneti: Berlin
Berlin’in şahsına münhasır bir şehir olduğunu hepimiz duymuşuzdur. Diğer Avrupa kentlerinden ne kadar farklı olduğunu, onun içindeki güzellikleri anlayabilmek için sadece turistik bölgelerinde değil, aynı zamanda ve hatta belki daha çok sokak aralarında gezmek gerektiğini…
Kültürlerin, yaşam tarzlarının ve sosyal kimliklerin inanılmaz derecede iç içe geçmiş olduğunu ise insan yaşadıkça daha iyi görüyor. Hem orada yaşayanları hem de birkaç günlüğüne gezmeye gidenleri kendine aşık eden bir şehir Berlin.
Peki sanat Berlin’in neresinde?
Tabiki her yerinde. Binaların dış cephelerinde, trafik ışıklarının, sokak tabelalarının üstünde, logar kapaklarında, sadece turistler gezsin diye değil tarih hiç unutulmasın diye ayakta tutulan Berlin Duvarının yüzeyinde ve şehrin dokusunda, havasında…
Berlin’de kamusal alan her zaman öyle sanatla dolu ki, bir süre içinde yaşayınca normalleşiyor bile.
Şehrin Küçük Sürprizleri
Bir sokak sanatı klasiği olan graffiti Berlin’in caddelerine, sokaklarına zaten çokça yerleşmiş durumda. Ama Berlin sadece kocaman ve renkli graffitileriyle değil küçücük detaylarıyla da sanatı yaşatıyor. Gündelik hayatın akışında o şehrin işe koşturan, randevulara yetişen, sokaklarda aylaklık eden insanlarının bir anlığına yüzünü gülümseten sanat eserleri kesinlikle keşfetmeye değer.
Bunlardan birini Berlin’e taşındıktan birkaç ay sonra ofise giderken ve belki de böyle bir şey görmeye çok ihtiyacım varken fark etmiştim. Stresli bir dönemdi ve ben oldukça tedirgin haller içindeydim. İşte tam böyle bir dönemde, sokakta hızla yürürken bir anda durmamı ve gülümsememi sağlayan bir şey gördüm, bir sokak tabelasının üzerinde.
‘Street-Yogis’ – Orijinal İsmiyle ‘Korkmännchen’
Bir yoga eğitmeni olan Josef Foos, 2009 yılında şişe mantarları ve bambudan yapılmış minyatür heykelleri Berlin sokak tabelalarına yerleştirmeye başlamış. O yıldan bu yana binlerce minyatür heykel Berlin’in sokaklarını sadece onları görenler için süslemeye devam ediyor. Almancada ‘kork’ tıpa anlamına geliyor ve şişe mantarlarına da bu isim veriliyor. ‘Männchen’ ise cüce ya da küçük adam demek. Şişeden yapılmış bu küçük heykelcikler için son derece sade ve açıklayıcı bir isim bulmuş Josef Foos.
Ona ait bütün minyatür heykellerin bir özelliği ise belli bir yoga pozunda duruyor olmaları. Elbette başka insanların katılımıyla figürler ve tasarımlar çeşitlenmiş. Bütün bunları başlatan tek bir kişi olabilir ama bugün artık bu kollektif bir proje. Josef Foos bu çalışmanın tek sahibi olmak niyetinde değil, aksine bunun herkesin katılabileceği bir sanat kollektifi olduğunu belirtiyor. (Yani yolunuz Berlin’e düşerse bunlardan bir tane de siz yapıp şehrin istediğiniz bir yerine bırakabilirsiniz : ) )
Hem Göz Önünde Hem Gizli
Peki bu minyatür yogiler ne anlatmaya çalışıyor? Aslında çok basit ve kolayca anlaşılabilir bir amacı var bu sanat projesinin. Özellikle kamusal alanlarda ‘görünmez’ olması işin özü. Yani, herkese açık yerlerde herkese görünür olmamak… Sadece şehir hayatının telaşı içinde ona dikkat edenlerin beğenisine sunulmuş gibi.
2012 yılında projeye katılanlardan biri olan Wolfgang Pohl diyor ki:
Bazıları sadece gülümsetmek ve mutluluk vermek için bazıları ise belli dönemlerde belli siyasi meselelere (örneğin #FreeDeniz) gönderme yapmak için hazırlanıyor.
Herkes için Herkesle Sanat
Herkesin kendine özgü bir stili var ve kimileri rengarenk boyalarla ve aksesuarlarla kimileri de sade biçimde hazırlıyor heykelciklerini. Yerleştirme yerlerini de özel olarak seçiyorlar; mümkün olduğunca yüksek ama görünebilecek kadar açıkta. En çok kullanılan yerler ise sokak tabelalarının üstü.
Bu konuyu araştırırken en çok merak ettiğim şey, nasıl ve ne zamanlarda yerleştirdikleriydi. Ancak sandığım gibi görünmeme gibi bir dertleri yokmuş. Wolfgang Pohl’un belirttiği üzere, tıpkı Berlin gibi her an aktif bir şehir hayatında yogi heykelcikleri fark etmek kolay olmadığı gibi, insanların sokak tabelalarına çıkıp onları yerleştirmesi de çoğunlukla çok fark edilmiyormuş.
O gün fark ettiğimde yalnızca bir tane olduğunu sandığım bu heykelciklerin yıllardır süren kollektif bir sanat eseri olduğunu öğrenmek beni daha da mutlu etmişti. Hem şehrin akışına hem de sanata herkesin dahil edildiği buna benzer projeler insana ‘oh be’ dedirtiyor. Sadece etrafına gerçekten bakmayı bilenlere gözüküyor olması da sanırım her gün hatırlamamız gereken bir mesaj veriyor:
“Fark et!”
Fotoğraflar Kaynak:
Neslihan Özata
denemenlazım
Murat Can Uysal
Yorumlar