Budizm ve Mutluluk Vadeden Budist Kavramlar

Budizm Buda’nın öğretilerinin merkezinde, ıstırabın üstesinden gelme amacına sahip bir dindir. Budistler, aydınlanmaya ulaşmalarına yardımcı olan yol gösterici ilkeler olduğuna inanırlar. Bunlar aynı zamanda mutluluk da vadeder.

Budizm, MÖ 6. yüzyılda Nepal’de yaşayan bir Hindu soylu olan “aydınlanmış olan” Buda’nın öğretilerinden türeyen bir Uzak Doğu ahlaki dinidir.

Buddha’ya göre kurtuluşa giden yol aksi takdirde meydana gelecek sonsuz reenkarnasyon döngüsünden kaçma amacı ile kendini inkar, öz disiplin ve meditasyondur. Nirvana veya tam manevi tatmin nihai hedeftir. Bu nedenle, Budizm’in yönelimi, genellikle “öteki dünyasal” olmuştur. Ancak bazen Budizm, Lamaizm’de olduğu gibi veya Üçüncü Dünya toplumlarındaki protesto hareketlerinin bir parçası olarak da oldukça politik bir din olmuştur.

Ancak Budizm bir dinden daha da fazlası. Budizm ayrıca bir dini öğretidir. Buda ve takipçileri tarafından propaganda edilen ve tüm acıların nedeni olan açgözlülüğü, nefreti ve yanılgıyı yok ederek insanın mükemmel şekilde aydınlanmaya ulaşabileceğini ilan eden bir dini öğretidir.

Budizm, derin psikolojik anlayışlara sahip hümanist bir felsefedir. Bazı uygulayıcılar tanrılara tapınırken diğerleri ibadet etmez. Buda’ya bir tanrı olarak tapılmaz. Ancak tamamlanmış, ruhani bir öğretmen olarak saygı görür. Budizm’in temel kavramı, insan bilincinin bağlılıktan egoya, ıstıraba ve arzu nesnelerinden Nirvana’nın bağlantısız mutluluğuna dönüştürülebileceğidir. Buda bu dönüşüm yolunu öğretti. Yaşam, ölüm ve yeniden doğuş çarkından çıkış yolunu gösteren, görünüşte bağlılık ve cehalet tarafından yönetilen maddi dünya.

Budizm’in basit formülü şudur:

• “Buda’ya sığınırım; Dharma’ya sığınırım; Sangha’ya sığınırım”… Yani Buda, Öğreti ve Düzen.
• Rahiplik yoktur ve başka ayinler veya inançlar yoktur.
• Öğretmenin yapabileceği tek şey, dinleyiciyi örnek ve kurallarla yola koymaktır.

Budizm bugün Burma, Tayland, Kamboçya, Laos, Sri Lanka, Tibet’in, Japonya’nın yarısı, Çin’in büyük bir kısmının dinidir. Ayrıca dünyanın birçok başka ülkesinde de bulunmaktadır. Şu anda Hindistan’da bulunandan daha fazla Budist’in olduğu Amerika Birleşik Devletleri’nde büyük bir takipçi kitlesi var. Budizm, bugün dünya üzerinde yaklaşık 500 milyonu aşkın inananı bulunan bir dindir.

 

Budizmin Ortaya Çıkışı ve Buda: Gautama Siddhartha

Gautama Siddhartha (yaklaşık MÖ 563-483) kuzeydoğu Hindistan’ın genç bir prensiydi. Şimdi Nepal olan Kshatriya savaşçı kastının bir kabilesi olan Sakyalar arasında doğdu. Babası Gautama klanını yönetti. Daha sonraki yıllarda Siddhartha, Gautama olarak tanındı. Annesi doğumundan kısa bir süre sonra öldü. Ardından babası onu zevk ve lüks dışında her türlü temastan korudu. 29 yaşında, Siddhartha çoğu insanın bu ayrıcalıklı yaşam deneyimini paylaşmadığını ve her yerde acı ve ıstırabın olduğunu fark etti. Bu farkındalık üzerine, Siddhartha evini ve ailesini terk etti. Böylece “Nirvana’nın yüce barışını” aramaya başladı. İki Brahman din öğretmeni vardı. Ancak memnun kalmadı ve başka yerlere baktı. Sonunda meditasyonu bulmadan önce aşırı çilecilik de dahil olmak üzere birçok uygulamayı denedi.

Bir Boddhi Ağacı’nın veya Bilgelik Ağacı’nın altında otururken aydınlanmanın kendisine geldiği bir rivayettir. Bu aydınlanma, genellikle “Dört Yüce Gerçek” olarak adlandırılan dört temel gerçeğin gerçekleşmesiydi.

Yaşam tatminsizliği (acı) gerektirir. Tatminsizlik; sarılmak ve özlem duymanın bir sonucudur. Tüm tatminsizliğin bir sonu var. Tatminsizliğin sonuna giden yol yoldur. Sırasıyla “Yol” veya “Sekiz Katlı Yol”;

• Bilgelik (doğru görüş; doğru düşünce),
• Ahlak (doğru konuşma, doğru eylem, doğru geçim) ve
• Meditasyon (doğru çaba, doğru dikkat, doğru konsantrasyon).

Dahası, dünyadaki tüm acıların ve sonsuz dizilerin, doğum ve yeniden doğuşun nedeninin bencil arzudan kaynaklandığını belirledi. Eğer bu söndürülebilirse, birinin Yaşam Çarkı’ndan ve onunla bağlantılı bitmeyen acılardan özgürleşebileceğini düşündü. Siddhartha, bunu keşfederken, Buda (Buddha) ya da “Aydınlanmış Olan” oldu.

Sonraki 45 yıl boyunca, Buddha öğrendiklerini öğreterek kırsal alanda dolaştı. Ölümünden sonra öğretilerine devam etmek için sangha olarak bilinen bir keşişler topluluğunu oluşturdu. Dharma olarak bilinen “Söz” ü vaaz ettiler. Buddha’nın öğretilerinin yazılı olarak ifade edilmesi ölümünün üzerinden altmış yıl geçmemişti. Bu öğretiler Sutralar olarak bilinmeye başladı. Sutra Sanskritçe’de “iplik” anlamına geliyor.

 

Mutluluk Vadeden Budist Kavramlar

Anatman (Anatta)

Budizm’de Anatta ya da anātman “bensizlik” veya “ayrı bir benliğin yokluğu” olarak tanımlanan kavramdır. Geçicilik (anicca) ve ızdırap (dukkha) ile birlikte olgular dünyasının üç özelliğinden biridir. Kimi araştırmacılara göre, “bensizlik, insanlarda ve nesnelerde kısıtlayıcı ben kimliğinin yokluğu” anlamına gelmektedir. Anatman, Budizm’de insanlarda ruh denebilecek kalıcı, altta yatan bir madde olmadığı doktrinidir.

 

Śīla (Shila)

Śīla (Sanskritçe) ya da sīla (Pāli) Türkçeye “erdemli davranış”, “ahlak”, “etik” veya “ilke” olarak çevrilebilir. Budizm’de beden, zihin ya da konuşma yoluyla yerine getirilen, bilinçli bir çabayı içeren bir eylemdir. Düşünce, söz ve eylemin ahlaki saflığı anlamına gelir.

Sila ahlaki davranışın genel ilkeleri olarak kabul edilir. Birçok seviyede sila mevcuttur. Bunlardan “temel ahlaka” (Beş İlke), “çileci temel ahlaka” (Sekiz İlke), “öğrenci rahiplere” (On İlke) ve “rahiplere” (Vinaya ya da Patimokkha) yönelik olanları vardır. Sıradan halk genelde tüm Budist okullarında ortak olan Beş İlke’yi izler. Ancak isterlerse, temel çileci uygulamaları barındıran Sekiz İlke’yi de izleyebilirler.

 

Prajna

Prajñā ya da paññā  bilgelik, anlayış, sezgi, ya da kavrama berraklığı olarak çevrilir. Kimi Budist okullarda, Dört Yüce Gerçek, geçicilik, boşluk, neden-sonuç zinciri, bensizlik gibi kavramların doğrudan kavranmasıyla elde edilen bilgelik anlamında kullanılır. Budistlere göre prajna acıları yok eder ve aydınlanmanın gerçekleşmesini sağlar.

 

Karuna

Karuna genelde merhamet ve kendi kendine şefkat olarak çevrilir. Canlı varlıklardan acıyı ortadan kaldıran mükemmel şefkat erdemidir.

Merhamet, acı çeken başkaları için bir endişe duygusudur ve bu nedenle bir kişinin yardım etmek için bir şeyler yapmak istemesine neden olur. Budizm’de merhamete karuna denir. Buda, başkalarına şefkat göstermenin, tüm insanların yapabileceği bir şey olduğunu öğretti. Budistler, herkese şefkat göstermeleri gerektiğine inanırlar. Ayrıca, acı çeken kendileri olsaydı nasıl hissedeceklerini de düşünmeye çalışmalılar. Çünkü bu, başkalarını bu ıstıraptan kurtarmak istemelerine yardımcı olacaktır.

Merhamet, Buda’nın insanların kendi içlerinde çalışması ve gelişmesi gerektiğini öğrettiği Dört Yüce Durumdan biridir. İnsanlar bunu başkalarına nasıl yardım edeceklerini (bilgelik, prajna yoluyla) bilmeleri için yapmalıdır.