Buzludha Monument: Mistik, Fütüristik ve Soğuk

“Koca Balkan” dağlarının ortasında, atların özgürce dolaştığı mükemmel bir doğada, Dünya’ya henüz iniş yapmış bir UFO misali Buzluca Anıtı (Buzludha Monument) sonunda karşımızda!

5 yıllık özlemin sonunda geçtiğimiz haftalarda, “Dark Tourism” meraklılarının gözdesi, dünyadaki en etkileyici yerlerden biri olarak gösterilen, 1981-1989 yılları arasında eski Bulgar Komünist Parti binası olarak kullanılmış, Buzludha anıtını ziyaret edebildik.

Yıllardır, eski komünist dönem mimarisine ait binaları ziyaret etmek ve fotoğraflamak için eski Sovyet & Doğu Bloğu ülkelerini ziyaret ediyoruz. 5 yıl önce, Tiflis’te “Bank of Georgia” ile başlayan maceramız, Gürcistan’dan sonra, Ukrayna, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan ve Romanya ile devam etti. Gezdiğimiz bu yerleri @_spacesnplaces_ hesabında bir albüm misali son bir yıldır paylaşıyoruz.

Tüm bu mimari stilin en önemli örneklerinden biri ve en etkileyici olanı Buzludha Anıtı’nı doğru zamanda, doğru hava ve ışıkta ziyaret edip fotoğraflamak bizim için en önemlisi idi. Ve sonunda başardık! : )

 

Buzludha ve Hazin Tarihi

1974 yılında yapımına başlanan Buzludha Anıtı, adını aldığı Buzludha tepesinde yer alıyor. Adından anlaşılacağı üzere oldukça soğuk ve karlı bir bölge olan Buzludha, Bulgar halkı için aslında oldukça stratejik bir öneme sahip. 1877 yılında Rusların Osmanlı ile yaşadığı çatışma sonucu Bulgar halkının özgürlüğüne kavuşması, ardından 1891 yılında Bulgaristan’da sosyalizmin yükselişi ile “Buzludha Peak” anıtının yapılması ve 1944’te de Nazi karşıtı Bulgar ordusu askerlerinin çalışma alanı olarak kullanılan bu bölge, son olarak 1971 yılında Bulgar Komunist Partisi’ne verildi.

Partizan Mimar Georgi Stoilov’dan, bölgenin önemine ve partinin gücüne uygun, merkez üsleri olarak kullanılacak bir anıt-bina yapılması istendi. Bilimkurgu hayranı olduğu söylenen mimarımız partiye ve komünizme uygun, büyük, brutal ve tam bir uzay gemisi görünümünde bir bina inşa edecekti.

Mimar Stoilov, “halkın eliyle halk için bir anıt” yaratmak için, anıtın bağışlarla yapılmasının doğru olacağını düşündü ve tüm Bulgar halkına bir duyuru yapıldı. Halka posta pulları satılarak binanın inşaası için yaklaşık 15 milyon Leva toplandı.  İnşasında 6.000 işçi ve iç kısmındaki mozaikler ve heykeller için de 20’den fazla sanatçı çalıştı. İç kısmında minimalist ve sert hatların birlikte yer aldığı binanın, Marx, Engels ve Lenin gibi isimlerin resimlerinin yer aldığı merkezdeki mozaik işçiliği yaklaşık 500 m2’lik bir alanı kaplamaktaydı.

Yaklaşık 7 yılda tamamlanan anıt, 1981 yılında resmi olarak açıldı ve sadece 8 sene boyunca aktif olarak parti tarafından kullanıldı.

1989 yılında komünist rejimin düşmesi ile terkedilen bina 2011 yılında, eski komünist partinin halefi olan bugünkü Bulgar Sosyalist Partisi’ne verildi. Ancak yıllardır boş duran ve kaderine terk edilmiş bu bina maalesef şu an bakımsızlık sebebi ile yıkılmak üzere.

Biz de bu enfes mimariyi yıkılmadan ziyaret etmek ve fotoğraflamak için yollara düştük.

 

Komünist Mimarinin Peşinde

Aslında bu geziyi geçtiğimiz 2008 yılı Nisan ayında planlamıştık, biletlerimiz alındı, otelimiz ayarlandı ancak maalesef hava muhalefeti sebebi ile, geziyi ertelemek zorunda kaldık. Bu erteleme de bize bir buçuk yıl önce tamamen içeriye girişi yasaklanan Buzluca’nın içindeki mozaikleri görme şansını kaybetmemize sebep oldu.

Bir Cuma akşamı, İstanbul’dan Balkan Ekspresi treni ile Plovdiv’e doğru yola çıktık. Eğer daha önce denemediyseniz, trenle yataklı vagonda Bulgaristan’a gitmenizi şiddetle öneririz. Sabah 06.00’da Plovdiv’deydik ve hemen bir buçuk saat sonra, Instagram üzerinden tanıştığımız, bizim gibi terk edilmiş binaların ve komunist dönem mimarisi hayranı, Bulgar arkadaşımız Evgeni ile buluştuk.

Sabahın erken saatlerinde, Plovdiv’den araba ile yola çıkıp, ilk önce Stara Zagora’daki, yine Bulgaristan’ın komünizm dönemine ait “Samara Flag” anıtını ziyaret ettik. Bu anıt, Bulgaristan’da, komünizmin sona ermesinden bu yana en sağlam kalan anıtlardan biri. Her sosyalist heykel ve mimaride olduğu gibi çok büyük, görkemli ve brutal! Tam anlamıyla bir güç göstergesi.  Stara Zagora’da çekimimizi tamamladıktan sonra, Buzludha’ya doğru yola koyulduk.

Yol boyunca birçok sosyalist anıt ile karşılaşıp fotoğraf çekerek yola devam ettik. Buzludha’ya yaklaşık 30 km kala, anıt birden karşımızdaki dağların tepesinde bir uzay gemisi misali belirdi.

Yaklaşık 20 km’lik virajlı yollardan dağa tırmanarak, sonunda hemen aşağısında yer alan, yine sosyalist döneme ait,  Bulgar ve Rus dostluğunu simgeleyen,  meşale anıtı ile Buzludha artık karşımızdaydı.

Yıllardır bu anıtın muhtemelen eski&yeni bütün fotoğraflarını bilen ve görmüş kişiler olarak net olarak söyleyebiliriz ki, burası hayatımızda gördüğümüz, ilk anda ve orda olduğunuz süre boyunca bizi en çok etkileyen yerlerden biri.

Arabamızı hemen anıtın sağında kalan boş alana park ettik, Burak fotoğraf ekipmanlarını aldı ve merdivenlerin altındaki ana girişe doğru yöneldik.

1989’da komünist devrimin yıkılmasından sonra, Buzludha anıtı maalesef terk edilip kendi haline bırakıldı. Anıtın hemen merdivenlerin bulunduğu cephede yer alan sağlı sollu iki heykel üzerindeki değerli alüminyum plakalar en değerli malzemeler olması sebebi ile, maalesef terk edildikten hemen sonra yağmalanan parçalar.

Merdivenlerden çıkıp yukarıya ana giriş kapısına doğru yol aldık. Duvarda enfes kübik harflerle, eski bulgar dilinde, sosyalist marşlarından biri olan “The Internationale” nin sözleri yazılmış. Yanımızdaki Bulgar arkadaşımızın çevirisi ile, eski devrimin yıkılması ve dünyadaki tüm kadın & erkek işçilerin bir araya gelmesi ve eski sisteme bir başkaldırı çağrısının anlatıldığını öğrendik. Maalesef yıllar boyunca burayı ziyaret eden turistler, komünizm karşıtı Bulgar halkı,  anıtın iç ve dış kısmına oldukça zarar vermişler.

Buradaki metni oluşturan harflerle birlikte, içerideki mozaiklerin büyük bir kısmı hem insanlar hem de hava koşulları sebebi ile yok olmuş durumda.

Geçtiğimiz yıla kadar tamamı ile ıssız ve terk edilmiş durumda olan Buzludha, bugün yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya olduğundan, Bulgar hükümeti alana 24 saat boyunca anıtı bekleyen bir polis ve birçok yere kameralar yerleştirip girişi tamamen yasaklamış. Maalesef artık içine girmek imkansız, çünkü yıllardır oldukça sert iklim şartlarının olduğu bir alanda yer alan anıt çürümeye ve belki de yıkılmaya yüz tutmus durumda olduğundan insanlar için ciddi tehlike arz ediyor.

Anıtın hemen yanındaki kule, komünist partinin yıldızını taşıyor. Yıldız üzerindeki her bir “Ruby” cam, Ukrayna’dan özel olarak getirilmiş. Maalesef bu camların da bir kısmı kırılmış ve düşmüş durumda. Önceden bu kuleye de çıkılabiliyorken, artık tamamen yasak.

Anıtın tüm çevresini geziyoruz, birçok farklı noktadan fotoğraflarını çekiyoruz ve hemen aşağısındaki patikaya doğru yol alıyoruz. Eğer bir gün Buzludha Anıtı’nı ziyaret ederseniz ve şanslıysanız, doğada özgürce dolaşan 30-40 tane atı bir arada görmeniz ve pastoral bir tablo misali seyretme şansı bulmanız mümkün.

Yaklaşık 7 saatimizi burada, Buzludha’ya doyana kadar geçirdikten sonra dönüş yoluna koyuluyoruz.

 

Dönüş Yolu Hüznü

Yol boyunca belki 10 kere farklı mesafelerden, ayrılmanın hüznü ile dönüp uzaklardan son halini hatırlamak için kendisini seyrettiğimiz Buzludha Anıtı tam anlamıyla “fantastik” bir anıt, gerçekten ıssızlığın ortasında böyle bir yapı aklınızı başınızdan alıyor. Ziyaretimizden sonraki günlerde bile, sürekli o tepenin başındaki UFO görüntüsü, gözümüzün önüne geliyor ve başka bir şey düşünemez oluyorduk, tek isteğimiz yeniden gitmekti.

Ancak tabii ki Bulgar Hükümeti ve halkın büyük bir çoğunluğu bizim gibi düşünmüyor. Özellikle komünist rejimi yaşayanlar. Ülkede komünist rejim yüzünden çekilen acılar, bu tarz yapıların terk edilip unutulmasına ve zamanla yok olmasına sebep oluyor. Bu sadece Bulgaristan’a özel bir durum değil, maalesef gezdiğimiz birçok Sovyet ülkesinde, eski komünist rejim brutalist mimari binaları, Sovyetler dönemi sona erdikten sonra çürümeye terk edilmiş durumda.

Eminiz ki halk ve devletler o karanlık dönemleri hatırlamak istemiyor. Ancak bizce ideolojisi ne olursa olsun, böylesine mimari harikalar tarihi yansıtmalı ve korunmalı. Ülkeler tarihlerine sahip çıkmalı. 2018 yılında “The Getty Foundation” ın “Keeping it modern” projesi kapsamında, 185.000 $’lık bir fon kazanan Buzludha’nın korunması için çalışmaların 2020 Eylül ayında başlayacağı söyleniyor. Umarız, demokratik Bulgaristan, bu fonla zamanının ötesindeki bu modernist yapıyı müze, sanat alanı, kongre merkezi vb şekilde halkının ve turistlerin kullanımına açar ve yok olmaktan kurtarır.

En kısa zamanda kesinlikle görüşmek üzere Buzludha!

 

Buzludha’ya gitmeden önce;

Buzludha Koca Balkan dağlarının tepesinde, yaklaşık 1450 m’lik bir rakımda yer alıyor. Dolayısı ile en önemli sorun hava koşulları. Yılın uzun bir zamanı soğuk ve sis altında olabiliyor, biz Eylül ayında şanslı idik, gitmeden önce mutlaka hava durumunu kontrol etmenizi öneririz.

Buzludha’ya gitmek arabasız imkansız, toplu ulaşım aracı yok. En mantıklı yol, Stara Zagora ya da Plovdiv’den araç kiralamak, yollar oldukça rahat, tam önüne kadar araç ile ulaşım mümkün. Eğer araç kullanamıyorsanız, Kazanlak’tan bir taksici ile anlaşabilir ya da otostop çekebilirsiniz, ikinci seçenek için gündüz saatleri olmasını tavsiye ederiz. : )